Diode By ဆရာျဖိဳးညီ

For Beginner
==========
Diode
Diode ဆိုတာ အီလက္ထေရာနစ္ပံ႔ပိုးပစၥည္းတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ သေဘာတရားအားျဖင္႔ေျပာ ရရင္ေတာ႔ သူ႕မွာ Anode ( A + ) နဲ႔ Cathode ( K - ) ဆိုတဲ႔ ငုတ္ ၂ မ်ိဳးပဲရွိပါတယ္ ။ ငုတ္အေရအတြက္အေနနဲ႔ေျပာရရင္ေတာ႔ ၂ ငုတ္အမ်ိဳးအစား Diode ကေန ၃ ငုတ္အမ်ိဳးအစား ၊ ၄ ငုတ္အမ်ိဳးအစား အစရွိသျဖင္႔ ငုတ္အေရအတြက္ အေျမာက္အမ်ားပါတဲ႔ Diode ေတြရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ သူ႕မွာ Anode ငုတ္နဲ႔ Cathode ငုတ္ဆိုပီးေတာ႔ပဲ သတ္မွတ္ပါတယ္။ Anode တို႔ Cathode တို႔ဆိုတာ စာသေဘာတရားနဲ႕ေျပာရရင္ Electode ေတြပါ ၊ ငုတ္အမ်ိဳးအစား ၂ မ်ိဳးပါလို႔ ( di-electrodes ) ဆိုပီးေခၚပါတယ္ အဲ႔ဒီအေနတစ္ဆင္႔ Diရယ္ electrode က ode ရယ္ေပါင္းပီး Diode ဆိုပီး ေခၚဆိုခဲ႔ပါတယ္။
ေအာက္မွာ Diode အမ်ိဳးအစားေတြကို ေဖၚျပထားပါတယ္ ။ Mobile Device ေတြမွာေတာ႔ အဲ႔ဒီ Diode ေတြအကုန္မပါဝင္တဲ႔အတြက္ အကုန္လံုးေတာ႔ ရွင္းျပသြားမွာ မဟုတ္ပါဘူး
• Backward diode
• BARITT diode
• Gunn Diode
• Laser diode
• Light emitting diodes
• Photodiode
• PIN diode
• PN Junction diode
• Transient voltage supression diodes
• Schottky diodes
• Step recovery diode
• Tunnel diode
• Varactor diode or varicap diode
• Zener diode

အထက္ေဖၚျပပါ အမ်ားအစားေတြထဲကမွ မိုဘိုင္းဖုန္းမွာ အသံုးျပဳေလ႔ရွိတဲ႔ Diode အမ်ိဳးအစားေတြကိုပဲ ဦးစားေပးေဖၚျပသြားမွာပါ
1. PN Junction diode
2. Schottky diodes
3. Light emitting diodes
4. Zener diode
5. Transient voltage supression diodes
မွတ္ခ်က္။ ။ Proximity Sensor ေတြဟာ Photo Diode ေတြနဲ႕အလုပ္လုပ္ပံုဆင္တူေပမယ္႔ ပံုစံတည္ေဆာက္ပံုမတူညီတဲ႔အတြက္ Proximity Sensor ေတြကို diode စာရင္းမသြင္းရပါဘူး သူ႔အတြက္ သီးသန္႔ သင္ခန္းစာမွာ ဖတ္ရႈပါ။
PN Junction Diode
ယေန႔ PN Junction diode ကို Standard Diode သို႔မဟုတ္ Normal Diode တစ္ခုအေနနဲ႔ ေခၚေဝၚသတ္မွတ္ သံုးစြဲၾကပါတယ္ ၊

Typical Symbol of Diode
Anode က ( + ) ကို ကိုယ္စားျပဳပီး Cathode က ( - ) ကို ကိုယ္စားျပဳပါတယ္ မ်က္လံုးအျမင္နဲ႔ပဲ ခြဲျခားဆံုးျဖတ္ရမယ္ဆိုရင္ Cathode ( အႏုတ္ငုတ္ ) ဘက္မွာ ေဆးေရာင္အျဖဴနဲ႕အရစ္ေလးတစ္ရစ္ ပါ ပါတယ္ ( တစ္ခ်ိဳ႕အလံုးေတြမွာေတာ႔ အမည္းရစ္ နဲ႔ပါ ) ၊ သာမာန္ Diode တစ္လံုးအေနနဲ႔ လွ်ပ္စီးပတ္လမ္းကို တစ္ဘက္တည္းပဲ One-Way စီးဆင္းေစပါတယ္ ၊
အေပါင္းလွ်ပ္စီးလိုင္းဟာ Anode ငုတ္ကေန Cathode ငုတ္ဘက္ကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္းႏိုင္ပါတယ္ ေျပာင္းျပန္ပံုစံ ေပးသြင္းထားရင္ေတာ႔ လွ်ပ္စစ္မစီးဆင္းေတာ႔ပါဘူး ။
အႏုတ္လွ်ပ္စီးလိုင္းဟာ Cathode ကေန Anode ကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္းႏိုင္ပါတယ္ ။ ေျပာင္းျပန္ပံုစံ ေပးသြင္းထားရင္ေတာ႔ လွ်ပ္စစ္မစီးဆင္းေတာ႔ပါဘူး ။
အႏွစ္ခ်ဳပ္ မွတ္သားရန္
အႏႈတ္လွ်ပ္စီးလိုင္းဟာ Anode ကို ျဖတ္ပီး Cathode ကို မစီးဆင္းႏိုင္ပါဘူး အေပါင္းလွ်ပ္စီးလိုင္းကလည္း Cathode ကို ျဖတ္ပီး Anode ဘက္ကို မစီးဆင္းႏိုင္ပါဘူး ။Diode ေတြဟာ Reverse Bias ေပးသြင္းရင္ အလုပ္မလုပ္ဘူးလို႔ အႏွစ္ခ်ဳပ္မွတ္သားထားပါ ၊
ဒီေတာ႔ Normal Diode ေတြကို ဖုန္းေတြမွာ Battery အေပါင္းအႏုတ္မွားယြင္းခ်ိတ္မိရင္ ဖုန္းမပ်က္စီးရေလေအာင္ Reverse Bias Protector အေနနဲ႔ ထည္႔သြင္းတည္ေဆာက္ေလ႔႔ရွိပါတယ္ ေအာက္ပါပံုကိုၾကည္႔ပါ

Schottky diodes
Schottky Diode Symbol
အေပၚမွာ diode တစ္လံုးကို Forward Bias Diode { မီးသီးလင္းေအာင္အာေပးသြင္းပံု } Reverse Bias Protector diode { battery မွားလွ်င္ ဆားကစ္မပ်က္စီးေအာင္ ကာကြယ္ပံု } ေတြမွာ ေဖၚျပခဲ႔ပီးျဖစ္ပါတယ္ ယခုေဖၚျပမွာက Rectifier Diode အေၾကာင္းပါ ၊ Diode ေတြဟာ Positive သို႔မဟုတ္ Negative တစ္ခုတည္းကိုသာ ျဖတ္သန္းစီးဆင္းခြင္႔ျပဳထားတဲ႔အတြက္ AC Current ကေန DC Current အျဖစ္ေျပာင္းလဲတဲ႔ေနရာမွာ အထူးအသံုးဝင္လွပါတယ္ ၊ အဲ႔ဒီလို Rectifier ပိုင္းမွာ ထည္႔သြင္းသံုးစြဲတဲ႔ Diode မ်ိဳးကို Rectifier Diode လို႔ ေခၚေဝၚပါတယ္ ။ ေအာက္ပါပံုကို ၾကည္႔ပါ
Rectifier Diode ေတြကို ၄င္းတို႔ရဲ႕ ခံႏိုင္ရည္ ဗို႔အား ၊ ျဖတ္သန္းစီးဆင္းခံႏိုင္တဲ႔ အင္ပီယာ ၊ အလုပ္လုပ္ႏိုင္စြမ္းရွိတဲ႔ ႀကိမ္ႏွဳန္းေတြေပၚမူတည္ပီး Diode အမ်ိဳးအစားေတြကိုေရြးခ်ယ္ရပါတယ္ ။ မိုဘိုင္းဖုန္းေတြမွာေတာ႔ Schottky Diode ေတြကို ထည္႔သြင္းအသံုးျပဳထားပါတယ္
အားသာခ်က္မ်ား
• Low turn on voltage: silocon diode ေတြထက္ turn on voltage level နိမ္႔ပါတယ္ ၊ 0.2 ကေန 0.3 Volt ေလာက္ေပးတာနဲ႔အလုပ္လုပ္ႏုိင္စြမ္းရွိပါတယ္ ၊
• Fast recovery time: Stored Charge ပမာဏနည္းတဲ႔အတြက္ recovery time ပိုျမန္ပါတယ္ ၊ ဒါေၾကာင္႔ Switched Mode Power Supply ( SMPS ) ပတ္လမ္းေတြမွာ အသံုးျပဳၾကပါတယ္
• Low junction capacitance: .contact ငုတ္ ၂ ခုကို အလြန္နီးကပ္စြာ တည္ေဆာက္ထား တဲ႔ အတြက္ junction capacitance level အလြန္နိမ္႔သြားပါတယ္ ၊
RF mixer နဲ႔ Detector ပိုင္းေတြ ၊ Backlight Rectifier Diode ေတြမွာ Schottky diode ေတြကိုထည္႔သြင္းသံုးစြဲေလ႔ရွိပါတယ္ ။
Light emitting diodes ( L.E.D )
L.E.D
LED ဆိုတာ Diode အမ်ိဳးစားဝင္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္ ၊ ဗို႔အားေပးလိုက္တာနဲ႔ အလင္းထုတ္ေပး ႏိုင္တဲ႔ diode အမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳးပါ၊ AC ေရာ DC ေရာ ဘာေကၽြးေကၽြး မီးလင္းပါတယ္ ၊ ဖုန္းေတြမွာေတာ႔ DC Supply နဲ႔ပဲအလုပ္လုပ္ပါတယ္ ၊ အသံုးျပဳေလ႔ရွိတဲ႔ေနရာေတြကေတာ႔
1. Backlight LED Driver
2. Camera Flash
3. Buttom Light တို႔ျဖစ္ပါတယ္


Mobile Phone Backlight L.E.D
Zener diode
Zener Diode ေတြကို တည္ၿငိမ္ ဗို႔အားေပးပိုင္းတည္ေဆာက္ရာမွာ ထည္႔သြင္းအသံုးျပဳၾကပါတယ္။ Zener diode ေတြရဲ႕တန္ဖိုးကို သူတို႔ရဲ႕ Breakdown Voltage နဲ႔သတ္မွတ္ပါတယ္။ ဥပမာ 3V ZD ,4.7 ZD , 5V ZD အစရွိသျဖင္႔တန္ဖိုးသတ္မွတ္ပါတယ္ ။ ဒီေနရာမွာ Breakdown Voltage ကို နားလည္လြယ္ေအာင္ ရွင္းျပေပးဖို႔လိုလာပါတယ္။
သာမန္ PN Junction Diode ေတြဟာ A K Cathode မွာ အေပါင္းဗို႔ေပးထားလို႔ Anode ဘက္ကို Current မစီးဆင္းႏိုင္ပါဘူး ။ ဒါေပမယ္႔လည္းသူတို႔မွာ အကန္႔အသတ္ရွိပါေသးတယ္ သူတို႔ခံႏိုင္စြမ္းအားထက္ေက်ာ္လြန္ေအာင္ေပးသြင္းလိုက္ရင္ေတာ႔က်ိဳးပ်က္မွတ္ Breakdown Point ကိုေရာက္ရွိသြားရင္ လွ်ပ္စစ္စတင္စီးဆင္းပါတယ္ ၊ ဒါကို Breakdown Voltage လို႔ေခၚပါတယ္။ ဥပမာ 3 V Zener Diode တစ္လံုး ေျပာင္းျပန္ဘက္လိုက္ဗို႔အားေပးထားတယ္ ( Cathode မွာ အေပါင္းရွိ ေနပီး Anode မွာ အႏုတ္ဗို႔အားရွိေနခ်ိန္ ) ဆိုပါစို႔ ၊ Cathode မွာ ေပးသြင္းထက္ ဗို႔အားက 3V နဲ႕ေအာက္မွာ ရွိေနခ်ိန္ ဘာမွ မျဖစ္ေပမယ္႔ 3V ထက္ေက်ာ္လြန္လာရင္ေတာ႔ Cathode ကေန Anode ကို လွ်ပ္စစ္စတင္စီးဆင္းပါေတာ႔တယ္ အဲ႔ဒီနည္းနဲ႔ပဲသူက Cathode ငုတ္နဲ႔ ပတ္လမ္းအတူတူ ရွိေနတဲ႔ အပိုင္းေတြကို Volt အားတည္ၿငိမ္ေအာင္ထိန္းေပးထားပါေတာ႔တယ္ ေအာက္မွာျပထားတဲ႔ နမူနာပံုကိုၾကည္႔ပါ ။

Zener Diode ရဲ႕ Cathode ငုတ္ကိုသက္ေရာက္ေနတဲ႔ ဗို႔အားသာ 3V ထက္ေက်ာ္လြန္လာရင္ ZD ရဲ႕ Anode ငုတ္ဘက္ကို လွ်ပ္စစ္စတင္စီးပါမယ္ ၊ ဒီနည္းအားျဖင္႔ ZD ရဲ႕ Cathode ငုတ္မွာ တည္ၿငိမ္ဗို႔အား (Regulated Voltage ) 3 V ကိုရွိေနပါေတာ႔တယ္
ပံုေတြကေတာ႔ Website မွာပဲၾကည္႔ေတာ႔ဗ်ာ
ေနာက္ေန႔မွ TVS Diode ဆက္မယ္